Padişah Sultan V. Mehmed Reşad’ın huzurunda yapılan törenle Priştine Medrese-i Âlisi’nin temeli atılıyor (Haziran 1911).
Kosova Ovasındaki Sultan Murad-ı Hüdavendigâr Türbesinin ziyaret öncesi hali…
- Fotoğrafların yayınlandığı Servet-i Fünun’da bu fotoğrafın altına şu sözler yazılmış:
‘Rumeli Seyahat-i Hümayunu: Kosova Ovasında büyük gün! Padişahımız Sultan V. Mehmed Hazretlerinin Kosova Ovasında 200 000 kadar cemaat ile evvelki hafta (3 Haziran 1327 Rumi, 16 Haziran 1911 Miladi) salat-ı cumayı (Cuma namazını) eda buyurdukları malumdur. Şu resim, o ihtifal-i azim-i dini için (O büyük dini merasim için) yapılan minberi ve cemaatten bir kısm-ı cüzîyi (küçük bir bölümü) gösteriyor.’
Rumeli Seyahat-i Hümayunu münasebetiyle Kosova Ovasında Türbe-i Hüdavendigâr pîşgahında (Türbe önünde) toplanan halk.
Rumeli Seyahat-i Hümayunu münasebetiyle güzergâh-ı Hümâyûn’da toplanan Arnavut ahâlî-i sadıkası (sadık Arnavut halkı).
Dîdâr-ı Şâhâneye muntazır bir silsile-i sıdk ve muhabbet (Padişahı görmeye gelen sevgi ve sadakat zincirinden bir bölüm).
Sultan V. Mehmet Reşad’ın Rumeli ziyareti
Sultan Murad-ı Hüdavendigâr Türbesinin son durumu (Fotoğraf Prof. Dr. Hakkı Acun).
Sultan Murad-ı Hüdavendigâr Türbesinden kış görüntüsü (Fotoğraf Prof. Dr. Hakkı Acun).
Sultan Murad-ı Hüdavendigâr Türbesinden kış görüntüsü (Fotoğraf Prof. Dr. Hakkı Acun).
Sultan Murad-ı Hüdavendigâr Türbesinden kış görüntüsü (Fotoğraf Prof.Dr. Hakkı Acun).
100 yıl önceki Kosova ziyaretimiz başarısız olmuştu
http://gizlenentarihimiz.blogspot.com/2010/11/100-yl-onceki-kosova-ziyaretimiz.html
100 yıl önce Sultan Reşad Kosova’yı ziyareti sırasında götürdüğümüz mütercimin Arnavutça bilmemesi yüzünden sultanın beyannamesini halka tercüme ettirememiştik.
Başbakanımızın Kosova’yı ziyareti bölgedeki Müslümanlar’ın büyük coşkusuyla karşılandı. Balkanlar’daki Müslümanlar’ın tek umut kaynağı Türkiye’dir. Buralarla ne kadar ilgilenirsek bölgedeki Müslümanlar geleceğe o kadar umutla bakabilirler.
Bundan yaklaşık 100 yıl önce Müslüman Arnavutlar’ı bağımsızlıktan vazgeçirmek için büyük hazırlıklar yapılarak Sultan Reşad bölgeye gitmiş ancak ziyaretin en can alıcı yeri olan Sultan Murad Meşhedi’nde kılınan cuma namazından sonra Müslüman Arnavutlar’a yapılan konuşmaları tercüme etmesi için götürülen mütercimin Arnavutça bilmemesi yüzünden büyük bir hüsran yaşanmıştı.
REFORM DİYE AYRILIKÇILIĞI ARTIRDILAR
14 ve 15. yüzyıldaki Osmanlı fetihlerinden sonra Kosova bölgesi halkı zamanla Müslümanlığı seçti. Kosova, imparatorluğun son günlerine kadar Osmanlı’nın bir parçası oldu. Doksan üç harbi öncesinde Priştine, Üsküp, Prizren, Yenipazar ve Debre sancaklarından meydana gelen Kosova Vilayeti teşkil edildi.
İkinci Abdülhamid döneminde padişahın izlediği siyaset sayesinde Müslüman Arnavutlar arasında bağımsızlık hareketleri fazla yayılmamıştı. İkinci Meşrutiyet döneminin başlaması ve Sultan Abdülhamid’in tahttan indirilmesinden sonra Müslüman Arnavutlar arasında ayrılıkçı hareketler çoğaldı.
Sultan İkinci Abdülhamid’i tahtan indiren İttihadçılar, Arnavutluk’ta reform yapalım derken her şeyi birbirine sokup halkın neredeyse tamamını karşılarına aldılar. Kosova Valisi Mazhar Bey‘in yanlış siyaseti sonucunda başlayan protesto mitingleri 1910’da isyana dönüştü. Askeri önlemlerle isyan bastırıldı ancak bölge kaynamaya devam ediyordu.
RUMELİ’DE SON OSMANLI PADİŞAHI
Halkı sakinleştirmek için Sultan Reşad’ın Kosova’yı ziyaretine karar verildi. Sultan, hasta olmasına rağmen halkı sakinleştirmek için 5 Haziran 1911’de Barbaros zırhlısıyla yola çıktı. Selanik’te karaya çıktıktan sonra Sultan Reşad her yerde törenlerle ve halkın sevgi gösterileriyle karşılandı. Üsküp’te Arnavutlar padişahı “Padişahımız efendimiz imreti (yaşa)” diye karşıladılar. Üsküp’ten 14 Haziran’da ayrılan sultan Priştine’ye doğru yola çıktı.
Seyahat planında Rumeli Müslümanları’nın gözünde büyük bir manevi değeri olan Sultan Murad Meşhedi’nde cuma namazı kılınması karalaştırılmıştı. Rumeli’nin fethi uğruna şehit düşen bir sultanın türbesinin bulunduğu yerde kılınacak cuma namazı o toprakların sahiplenildiğini gösterecekti.
Sultan Reşad 16 Haziran’da Sultan Murad’ın şehit edildiği yerde 100 bin kişiyle cuma namazı kıldı. Namazdan önce halifenin vekil tayin ettiği Manastırlı İsmail Hakkı Efendi bir vaaz vermişti. Sadrazam İbrahim Hakkı Paşa ise namazdan sonra genel af ilan edildiğini ve kan gütme davasından vazgeçilmesi için padişahın 30 bin lira ihsanda bulunduğunu padişahın beyannamesini okuyarak duyurdu. Sadrazam İbrahim Hakkı Paşa daha sonra padişah adına halka hitap ederek ”Bölünmeyelim, birleşelim. Bölünmeye dinimiz de karşıdır” dedi. Sadrazam yaptığı konuşmada Arnavutlar’ı överek fesatçıların sözlerine kanmamalarını ve tahriklere kapılmamalarını tavsiye etti.
Her şey bu ana kadar iyi gitmişti. Ancak padişahın beyannamesini ve sadrazamın konuşmasını tercüme etmesi için getirilen Manastırlı İsmail Hakkı Bey, Arnavutça bilmiyordu. Bu yüzden konuşmalar boşa gitmişti.
Manastırı da ziyaret eden Sultan Reşad Selanik’ten tekrar Barbaros zırhlısına binip, 26 Haziran’da İstanbul’a döndü. Sultan Reşad’ın Rumeli Seyahati olumlu bir hava estirdiyse de Sultanın hasta hasta bölgeye gitmesi bir işe yaramadı.
İktidardaki İttihatçılar ziyaretin yarattığı yumuşamadan faydalanmayı beceremeyince isyan daha da büyüdü ve Balkan Savaşı’ndan sonra öteki Balkan ülkeleriyle beraber Kosova ve Arnavutluk da elimizden gitti. 30 Mayıs 1913 Londra Antlaşması ile Kosova vilâyeti Sırbistan’a terk edildi.
SULTAN MURAD TÜRBESİ
Artık bir bağımsız devlet olan Kosova Türk tarihi açısından Balkanlar’daki en önemli bölgelerden biridir. Osmanlılar’ın Balkanlar’a yerleşmesindeki en önemli dönüm noktası 1389’daki Birinci Kosova Muharebesi’ydi. Sırplar’a büyük bir darbe vurarak tarih sahnesinden silen muharebede Osmanlılar galip gelmiş, ancak savaş sahrasında hükümdarları Birinci Murad’ı kaybetmişlerdi. Kosova sahrasında Sultan Murad’ın iç organlarının gömüldüğü türbe Rumeli Türkleri için kutsal bir ziyaretgâh hâline geldi.
Türk tarihi açısından önemli bir diğer savaşta 1448’de yine bu ovada cereyan etti. İkinci Murad’ın kazandığı İkinci Kosova Muharebesi, Balkanlar’dan gelebilecek Haçlı tehlikelerini sona erdirip, İstanbul’un fethine zemin hazırladı.
Erhan Afyoncu
(Bugün, 07.11.2010)
